TÜİK 2024 yılının “Sosyal Koruma İstatistikleri”ni geçen hafta yayımladı. Bu veriler devletin ve diğer kurum­ların yaptığı sosyal yardımların tümünün yıllık dökümü. Bugünkü yazısında verileri değerlendiren Dünya gazetesi yazarı Seyfettin Gürsel, bu harcamaların mil­li gelire kıyasla seviyesi sosyal devletin gücünün ve kapsayıcılı­ğının makro düzeyde en önemli göstergesi olduğunu belirtti.

İstatistiklerde bazı harcamaların ola­ğanüstü düşüklüğünün dikkat çekici olduğunu belirten Gürsel, durumu Avrupa ülkeleri ile kıyasladı. Gürsel, Avrupa’da sosyal koruma harca­malarının GSYH içindeki payla­rı itibariyle ülkelerin durumunu şöyle anlattı:

“2023’te AB’de orta­lama GSYH’nın dört­te birinden biraz fazla­sı (yüzde 26,7) sosyal koruma için harcanmış. Ortalama si­zi aldatmasın. Tüm AB üyesi ülkelerde sosyal koruma harcama oran­ları bu ortalamanın ya biraz üzerinde ya biraz altında. Diğer ifadey­le AB üyeleri arasında ciddi öl­çüde kişi başı gelir farkları olsa da her ülke sosyal devleti göre­li olarak hemen hemen aynı se­viyede tutuyor ve bu çok yüksek bir seviye.

TÜRKİYE SONUNCU

Balkanlara geldiği­mizde ise sosyal devlette ciddi bir gerileme ortaya çıkıyor. Es­ki Yugoslavya ülkelerinde sosyal koruma harcamalarının GSYH oranları AB’nin 7-9 yüzde puan gerisinde; Bosna-Hersek’te yüz­de 19,9, Sırbistan ve Karadağ’da yüzde 17,5. Avrupa’nın en yoksul ülkesi Arnavutluk’a geldiğimizde sosyal devlette bir büyük gerileme daha yaşanıyor: sosyal koruma harcamalarının GSYH oranı yüzde 11,8’e düşü­yor. Türkiye ise yüzde 9,8 ile Ar­navutluk’un iki puan gerisinde ve son sırada. 2024’te oran yüz­de 10,9’a yükselmiş. Açıkçası ne diyeceğini bilemiyorum. Daha doğrusu aklımdan geçenleri dile getirmek uygun olmaz diye su­suyorum.”

SOSYAL KORUMA HARCAMALARININ YARISI EMEKLİ MAAŞLARI

“Sosyal devlet sıralamasında sonuncu olsak da yapılan harca­ma az buz değil.” DİYEN Gürsel şöyle devam etti:

“2024’te 4 tril­yon 876 milyar harcanmış. Pe­ki, bu para nerelere harcandı? Bu sorunun yanıtını Tablo 2’de­ki rakamlardan yaralanarak ve­rebiliriz. Uzak ara en büyük har­cama emekli/yaşlı maaşları için yapılıyor. 2023’te bu harcama­nın toplam içindeki payı yüzde 43,9 iken 2024’te yüzde 46,8’e yükseliyor. Emekli maaşlarında reel artış olduğunu sakın düşün­meyin. Artış emekli sayısında­ki 521 binlik artıştan kaynakla­nıyor. Harcamaların GSYH’nın yüzde 9,8’inden 10,9’a yüksel­mesi de bu emekli maaşı sayı­sındaki artışın soncu. Avrupa’da da koruma harcamalarının yarı­sının emekli maaşlarına gittiğini belirteyim.

Harcamaların ikinci sırasında hastalık/sağlık bakımı yer alı­yor: Toplam içinde yaklaşık yüz­de 30’luk bir paya sahip. Avru­pa’da da sağlık harcamalarının payı aynı seviyede. Avrupa’dan ayrıştığımız harcama kalemle­rinden biri aile/çocuk yardım­ları. Avrupa’da bu harcamanın toplam içindeki payı yüzde 8,7 iken bizde 6,4.Önemli bir fark sayılmaz. Bu yıl evlilik yardımı ve 3. çocuktan itibaren çocukla­ra verilecek aylık paralarla Av­rupa’yı yakalayabiliriz. Açıkça­sı bu desteğe hiçbir zaman sıcak bakmadığımı da itiraf edeyim.”