Suriye’de 2020’den bu yana hareketliliğin olmadığı cephe hatları, Heyet Tahrir el Şam örgütünün Halep’i ele geçirip Hama’ya dayanmasıyla değişti. ABD’nin desteklediği Suriye Demokratik Güçleri ve Türkiye’nin desteklediği muhalif oluşum Suriye Milli Ordusu arasındaki çatışmalarla sahada durum Ankara açısından daha da önem kazandı.

Beşar Esat hükümetinin devrilmesini isteyen Heyet Tahrir el Şam (HTŞ) ABD ve Türkiye’nin terör örgütü listesinde yer alıyor. Heyet Tahrir el Şam’ın Suriye’de ilerlemesi, İran’ın burada desteklediği gruplar ve yine İran destekli Lübnan Hizbullahı’nın İsrail’in saldırıları sonucu nispeten zayıfladığı bir döneme rastladı.

Suriye’de Esat hükümetini devirmek isteyen isyancılara karşı hava desteği veren ve 2015’ten itibaren bu destekle savaşın gidişatını değiştiren Rusya ise şu sıralar Ukrayna savaşıyla meşgul.

İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçı Salı günü Katar medyasına verdiği bir röportajda, Şam’ın Tahran’dan askeri güç talep etmesi halinde bunu değerlendireceklerini söyledi.

Esat hükümetinin destekçileri Rusya ve İran ne yapacak?

2011-2014 yılları arasında ABD’nin Suriye Büyükelçisi olan Robert Ford, Suriye ordusunun, büyük yenilgi yaşadığı 2013 ve 2015’e kıyasla bile şu anda çok daha zor durumda olduğu; ancak Rusya’nın Esat hükümetinin sonunu kabul etmeye hazır olmadığı görüşünde.

Washington’daki Ortadoğu Enstitüsü (MEI) kıdemli uzmanlarından Robert Ford VOA Türkçe’ye yaptığı değerlendirmede, “HTŞ hala Şam’a 200 kilometreden fazla bir mesafede. Ruslar ve İranlılar’ın Şam’a göndermek üzere askeri takviye bulmak için zamanları var. Moskova’nın Beşar Esat hükümetinin sonunu kabul etmeye hazır olduğunu düşünmüyorum. Bana kalırsa İran da Esat’ın ayakta kaldığını görmek ister. Ama İran’ın konumu özellikle zor” diyor.

Donald Trump’ın ilk başkanlık döneminde ABD Dışişleri Bakanlığı’nın Suriye özel temsilcisi olarak görev yapan Emekli Büyükelçi James Jeffrey de benzer bir görüşte.

Jeffrey, “Rusya ve İran’ın Esat’a destek sağlayacağını düşünüyorum ancak bu destek başka çatışmalara dahil oldukları için kısıtlı olacaktır. İkinci olarak, muhalif güçlerden oluşan geniş koalisyonun Halep’in ele geçirilmesi dahil, elde ettiği her şeyi geri çevirmeye yetmeyecektir. Bu, Esat’a ve İran’a yönelik ciddi bir darbe” diyor.

Eski CENTCOM Komutanı Emekli General Joseph Votel.

ABD’nin Ortadoğu’daki birliklerinden sorumlu Merkez Kuvvetler Komutanlığı’nın (CENTCOM) 2016-2019 arasında başında bulunan Emekli General Joseph Votel, hem Rusya hem de İran’ın Suriye’de kendi çıkarlarını desteklemek amacıyla çaba göstermeye devam edecekleri öngörüsünde bulundu.

VOA Türkçe’ye konuşan Votel, “Suriye Rusya’ya Ortadoğu’da bir zemin ve sıcak limanlara erişim sağlıyor. Bu onlar için önemli. İran açısından da Şii Hilal’i denilen ve Tahran’dan Beyrut’a uzanan hattı muhafaza etmek önemli. Bu erişimi ve kontrolü kaybetmek onlar için büyük anlam ifade ediyor. Ne adım atacaklarını göreceğiz. Her iki ülkenin dikkatinin başka faaliyetlerde olması Suriye’ye odaklanma kabiliyetini sınırlandırmış olsa da, ikisi de Suriye’de varlık göstermeye devam ediyor” diyor.

Suriye’de Esat hükümeti Tahran’ın bölge genelinde desteklediği Şii gruplar için önemli bir bağlantıyı temsil ediyor.

Rusya da Suriye’deki varlığı sayesinde Akdeniz’de Tartus limanını işletiyor ve Lazkiye yakınlarında Hmeymim Üssü’nü elinde bulunduruyor.

Türkiye-Rusya-İran Doha’da biraraya gelecek

Rusya, Türkiye ve İran, 2016 yılı sonlarında başlatılan ve Astana süreci olarak adlandırılan görüşmeler kapsamında, Suriye’de çatışmasızlık ortamı oluşturulmasını kararlaştırmıştı.

2016 Aralık ayında Halep Suriye ordusunun eline geçmiş, bu gelişme Suriye hükümetinin Rusya’nın havadan İran’ın da karadan sağladığı destekle savaşta elde ettiği önemli bir kazanım olmuştu.

Salı günü Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’la görüşen Rusya Cumhurbaşkanı Vladimir Putin Suriye’de “devlete karşı saldırıların hızla sona ermesi” gerektiğini söyledi.