Kıtada bulunan kobalt, lityum, grafit, platin grubu elementleri, bakır gibi kritik mineraller küresel temiz enerji dönüşümünde kilit rol oynuyor. Dünya Bankası raporları Afrika'nın dünya rezervlerinin önemli bir kısmına ev sahipliği yaptığını belirtiyor. Bu durum yabancı yatırımcı ilgisini de artırıyor.
AA muhabiri, Afrika'nın yer altı ve yer üstü kaynakları hakkındaki bilgileri derledi.
Kıtada 1888 önemli maden yatağı bulunuyor
Dünya Bankasının Mayıs 2025 verilerine göre, Afrika kıtası, MinEx veri tabanında listelenen 1888 önemli maden yatağı ile olağanüstü bir maden zenginliğine sahip bulunuyor.
Bu maden yatakları arasında halihazırda faaliyette olan 586 maden ve fizibilite ve geliştirme/inşaat aşamalarına kadar ilerlemiş 848 proje olduğu belirtiliyor.
Afrika kıtası, yüzde 76 ile dünyanın en büyük platin grubu elementi rezervlerine sahip olmanın yanı sıra yüzde 46,9 ile en büyük mücevher elmas rezervlerine ev sahipliği yapıyor.
Kıta aynı zamanda kobalt kaynaklarının yüzde 50,5'ine, manganez kaynaklarının yüzde 66,4'üne, fosfat kaynaklarının yüzde 59,5'ine ve boksit kaynaklarının yüzde 56,1'ine sahip.
Afrika kıtası ayrıca altın, demir cevheri, ağır mineral kumları, tuz ve potas ile kömür ve uranyum gibi enerji mineralleri açısından da önemli bir yer olarak biliniyor.
Temiz enerji için kritik minerallerde yüksek potansiyel
Elektrikli araç bataryaları ve diğer temiz enerji teknolojilerinin üretiminde temel madde olan kritik mineraller ile bir dizi metal-mineral açısından da önemli bir kaynak olarak öne çıkan Afrika kıtası, grafitin (yüzde 57) ve dünya çapında henüz geliştirilmemiş lityum kaynaklarını da bulunduruyor.
Mineral kaynaklarının bölgesel dağılımı açısından Güney Afrika, halihazırda faaliyette olan maden sahalarının yüzde 62,7'si ve henüz geliştirilmemiş kaynakların yüzde 76,4'ü ile kıtada hakim konumda bulunuyor.
Buna karşılık, Doğu Afrika sırasıyla yüzde 2,5 ve yüzde 7 ile en düşük üretici konumunda.
Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD) raporlarına göre, Afrika ülkeleri bu kaynaklardan elde edebilecekleri gelirin yalnızca yaklaşık yüzde 40'ını elde edebiliyor.
Doğrudan yabancı yatırımların çoğu kıtada geleneksel olarak, nispeten hızlı getiri ve düşük sermaye yatırımı nedeniyle öncelikle altına, ardından da elmaslara yöneliyordu ancak son zamanlarda, maden bulmak için kıtaya yapılan yatırımlar, altından, temiz enerjiye geçiş için kritik öneme sahip minerallere, özellikle Afrika'nın bol miktarda sahip olduğu lityum ve bakıra ve daha az ölçüde nikele yöneliyor.
Dünya Bankası verileri, Afrika kıtasının, sahip olduğu muazzam maden zenginliği ve potansiyeline rağmen, hala önemli ölçüde keşfedilmemiş durumda olduğunu gözler önüne seriyor.
Bu verilere göre, 2023'te maden bulmak için Afrika kıtasına yönelik yatırımların yüzde 55'ini Kanada ve Avustralya tarafından yapıldı. Bu ülkelerin dışında İngiltere, ABD ve Güney Afrika'nın da maden bulma yatırımlarında öne çıktığı görülüyor.
Çin, kıtaya yönelik söz konusu yatırımların yüzde 3'ünü yapmasına rağmen, son 8 yılda ileri aşama ve işletme aşamasındaki projelere yıllık ortalama 9,4 milyar dolar yatırım yaparak, Kongo Demokratik Cumhuriyeti'ndeki kobalt üretiminde ve Namibya, Zimbabve ve Mali gibi ülkelerde bulunan lityum madenlerinin çoğunda önemli hisseler elde etti.
Afrika yer üstü kaynaklarında da büyük çeşitliliğe sahip
Afrika kıtası, coğrafi yapısı ve iklim çeşitliliğiyle geniş ve zengin bir yer üstü kaynak yelpazesine de sahip. Bu kaynaklar tarım arazileri, ormanlar, su ürünleri, madenler ve fosil yakıtlar ile doğal kaynak çeşitliliğini içeriyor.
Afrika, Ekvator çizgisiyle neredeyse iki eşit parçaya bölünmüş durumda ve bu bölünme, kıtada hem tropik yağmur ormanları hem de kurak çöl ve savan iklimlerinin olmasına yol açıyor.
Tropikal yağmur ormanı kuşağında (Ekvator çevresi, Gine Körfezi kıyıları, Madagaskar'ın doğu kıyısı) yıl boyunca sıcaklıklar 18 derecenin altına düşmüyor. Yıl boyunca metrekareye düşen yağış miktarı 175-250 santimetreye kadar çıkabiliyor. Bu bölgelerde muz, kahve, kakao, palmiye yağı gibi tropik tarım ürünleri yetiştiriliyor.
Daha kurak ve mevsimsel yağışlı alanlardan oluşan savan iklim bölgelerinde, dar yağış dönemlerinde tarım yapılabiliyor. Bu alanlarda salatalık, yer fıstığı, patlıcan, manyok, darı ve sorgum gibi ürünler ön planda bulunuyor.
Çöl ve yarı-kurak bölgelerde (Sahra ve Sahel), yağış ortalaması yıllık yaklaşık 7,5 santimetre civarında seyrediyor, bazı yerlerde ise yıllarca yağmur düşmeyebiliyor. Bu bölgelerde tarım ancak vaha gibi özel mikro klimaya sahip alanlarda mümkün oluyor.
Akdeniz iklimine sahip kıyı bölgelerinde yazlar kurak, kışlar ılıman ve yağışlı geçerken, burada zeytin, narenciye, incir, sebze ve meyve tarımı yaygın.
Orman alanları ve su ürünleri önemli kaynaklar arasında
Afrika topraklarının yaklaşık yüzde 21'i ormanlarla kaplı. Bu oranla Afrika, dünyada orman örtüsü genişliği açısından üçüncü sırada bulunuyor.
Tropik ormanların büyük kısmı, Ekvator kuşağındaki yağmur ormanları kuşağında yer alıyor. Gabon, Kongo Demokratik Cumhuriyeti ve Tanzanya gibi ülkelerde yoğunlukla görülüyor.
Orman ürünleri (kıymetli ağaç türleri, kereste, işlenmiş ahşap) Afrika'nın ihracat ve ekonomik kaynakları arasında yer alıyor. Bazı ülkelerde orman sektörü, Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (GSYİH) içinde pay sahibi.
Afrika'da hem deniz kıyısı balıkçılığı hem de iç sulardaki balıkçılık ekonomisi önemli bir yere sahip. Kıtanın balıkçılık sektörü, yılda yaklaşık 24 milyar dolar değerinde.
Balıkçılık sektörü, kıtanın toplam GSYİH'sinin yaklaşık yüzde 1,3'ünü oluşturuyor.
Sahil ülkeleri ve Batı Afrika kıyıları balıkçılık için önemli alanlar, aynı zamanda kurak ve yarı kurak bölgelere kıyasla daha yoğun deniz balıkçılığı yapılıyor.
Muhabir: Saadet Firdevs Aparı Bayram