Vatandaş yoksullukla baş başa kaldı. Geçinmekte zorlanan 10 kişiden 9’u mutfak alışverişini azalttı. Yüzde 65’i öğün atlıyor ya da daha az yiyor.
ŞEHRİBAN KIRAÇ / NEFES
Yemeden, içmeden kısmak, gece gündüz çalışmak, evde soğuktan titremek, kültürel faaliyetleri askıya almak, tatil yüzü görmemek vatandaşın yeni yaşam biçimi haline geldi. Kasım 2025 ’te her 10 kişiden 9’u (yüzde 86) geliri giderini karşılamadığı için mutfak alışverişini azalttığını söyledi. Geliri giderini ucu ucuna karşılayanların yüzde 57’si mutfak alışverişini azalttı. Geliri giderinden daha düşük olan halkın yüzde 65’i yani her 10 kişiden 7’si ya öğün atladığını ya da daha az yemek yediğini vurguladı. Kasım ayında 10 kişiden 7’si kombiyi düşük ısıda çalıştırdığını ya da petekleri kıstığını ifade etti.
Türkiye Raporu’nun 2025 Aralık ayı ‘Kısmak, Ertelemek, Vazgeçmek: Türkiye’nin Gündelik Ekonomi Haritası’ araştırması, halkın ekonomik krize gelir erimesine verdiği tepkinin artık geçici olmadığını açık biçimde gözler önüne serdi. Mutfak alışverişini kısmak, ısınmayı azaltmak ya da tatil planlarını iptal etmek gibi davranışlar, savunma refleksi olmaktan çıkıp yaşam tarzı haline dönüştü.
KOMBİYİ DÜŞÜKTE YAKTIK
2025 rakamları yıllık bazda 2024 yılı ile karşılaştırıldığında da dramatik verilere ortaya çıkıyor. 2024’te halkın yüzde 66’sı ekonomik sebeplerden dolayı mutfak alışverişini azalttığını dile getirirken, bu oran bu yıl 2 puanlık artışla yüzde 68’e çıktı. Geçen yıl halkın yüzde 57’si ısınmak için kombiyi düşük ısıda tuttuğunu dile getirirken bu yıl yüzde 62’ye yükseldi. Tatil planını askıya alanlar aynı dönemde yüzde 58’den yüzde 61’e çıktı. 2025’te ekonomik sıkıntılar nedeniyle her 10 vatandaştan 5’i öğün atladığını ya da daha az yemek yemek zorunda kaldığını dile getirdi. 2024’te ekonomik sıkıntılar nedeniyle daha fazla mesai yapmak zorunda kaldığını ya da ek iş yapmak zorunda kaldığını dile getirenlerin oranı yüzde 38 iken bu yıl yüzde 44’e fırladı. Geçinemediği için ailesinin evine dönenlerin sayısı da bir yılda 10 puanlık artışla 2025’te yüzde 29’a yükseldi.
Nefessiz çalıştık, tatil yüzü görmedik
Türkiye Raporu’nun Kasım 2025 verileri hayatta kalma mücadelesinin daha çetin hale geldiğini gözler önüne seriyor. Kasımda ‘gelirim giderimi karşılamadı’ diyen her 10 kişiden 9’u mutfak alışverişini kısmak zorunda kalırken, geliri giderini fazlasıyla karşılayan her 10 kişiden 2’si de mutfak alışverişini kıstı. Geliri giderini karşılamayan her 10 kişiden 5’i fazla mesai yaparken, geliri giderini fazlasıyla karşılayan her 10 kişiden 2’si de ek mesai yapmak zorunda kaldı. Geçinmekte en çok zorlanan gruptaki her 4 kişiden 3’ü bu yıl tatil planını iptal etmek etti.