'Kral hastalığı' ya da 'zengin hastalığı' olarak bilinen gut hastalığı, geçmişte padişahların ölümüne yol açmış şiddetli bir romatizmal rahatsızlık. Gut hastalığının tedavisinde kullanılan ‘kolşisin’ ilacının Covid-19 tedavi sürecini kısalttığı yönünde haberlerin çıkması üzerine Prof. Dr. Fürüzan Yıldız ile bu ilacın salgınla mücadeledeki etkileri hakkında konuştuk.
Gut hastalığı, vücuttan atılamayan fazla miktarda ürik asitin eklemlerde tutunarak, kızarıklık, şişlik ve çok şiddetli ağrıya neden olan bir hastalık. Bu hastalığın tedavisinde kullanılan, İbn-i Sina'nın sihirli ilacı olarak bilinen ve yabani çiğdemden elde edilen kolşisinin Covid-19’un organlara saldırısını durdurmada etkili olduğu söyleniyor.

İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Kardiyoloji Enstitüsü'nde görevli Kardiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Nazmi Gültekin ve aynı fakültede görevli Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Doç. Dr. Emine Küçükateş, ilacı ilk olarak kalp hastalarında kullandı. Hastalarda başarılı sonuçlar alınınca, çalışma sonra 2014 yılında Pakistan'da JPMA (Journal of Pakistan Medical Association) adlı uluslararası bir tıp dergisinde yayımlandı. Yani kolşisinin başka hastalıkların tedavisinde de kullanılabileceği fikri yeni değil.

Son olarak şubat ayında British Medical Journal tarafından yayınlanan RMD Open dergisinde, ilacın orta ve ağır Covid-19 vakalarının tedavisinde olumlu sonuçlar verdiğine dair Brezilya'da gerçekleştirilen bir klinik denemenin sonuçları yayımlandı. Makalede kolşisin ilacının koronavirüsten dolayı hastaneye yatış ve ölümleri yüzde 20 azalttığının altı çizildi. Peki kolşisin ilacı nedir, gerçekten de salgının tedavisinde etkisi olabilir mi? 

Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Dahili Tıp Bilimleri Tıbbi Farmakoloji uzmanı Prof. Dr. Fürüzan Yıldız Akar, Covid-19'a karşı etkili tedavi arayışında farklı antiinflamatuvar ilaçlar için yeniden konumlandırma çalışmaları olduğunu belirterek, "Sadece Brezilya değil İtalya, İspanya, Rusya ve Amerika’da yapılan geniş kapsamlı çalışmalarda kolşisinin Covid-19'a bağlı hastane yatışlarını ve ölümleri ciddi anlamda azalttığına dair bilgiler var. Burada önemli olan bitkisel kaynaklı bir ilaç olan kolşisinin, diğer antiinflamatuvar ilaçların aksine bağışıklık sistemini baskılamaması" vurgusunu yaptı. 

Gut hastalığında kullanılan kolşisin ilacı Covid-19 tedavi sürecini kısaltıyor mu

Kolşisin ilacı tam olarak nedir?

Çiğdem bitkisinin soğan ve tohumlarından elde edilen, bitkisel kaynaklı bir alkaloid (bir bitki tarafından doğal olarak üretilen amin yapısında kimyasal bileşik) olan ve gut için özgül olan iltihabi reaksiyonu önleyen (antiinflamatuvar) bir ilaçtır.

Covid-19 tedavisinde antiviral ilaçların yanında özelikle ağır hastalarda antiinflamatuar tedavi seçenekleri oldukça değerlidir. Yeni ilaç geliştirilmesi uzun bir süreç gerektirdiği için Covid-19 tedavisinde, halihazırda kullandığımız antiinflamatuvar ilaçlardan bazıları, yeniden konumlandırma çalışmaları ile denenmekte. Kolşisin de bunlardan biri… 

British Medical Journal tarafından yayınlanan RMD Open dergisinde kolşisin ilacının koronavirüs tedavisinde başarılı sonuçlar verdiği hatta Brezilya'da hastaneye yatış ve ölümleri yüzde 20 azalttığı açıklandı. İlacın böyle bir etkisi olabilir mi?

Covid-19’daki aşırı enflamasyon (vücudun herhangi bir zarara karşı verdiği normal koruyucu bir yanıt) ile ilişkili birden çok mekanizma üzerinde etkili olan kolşisinin, Covid-19'da görülen akut solunum yetmezliği sendromu ve akut akciğer hasarında fayda sağlayacağı düşünülmüş ve çalışmalar yapılmış. Aslında sadece Brezilya değil İtalya, İspanya, Rusya ve Amerika’da yapılan geniş kapsamlı çalışmalarda kolşisinin Covid-19'a bağlı hastane yatışlarını ve ölümleri ciddi anlamda azalttığına dair bilgiler var.

British Medical Journal dergisinde yayımlanan makalede çeşitli çalışmalarla kolşisinin benzersiz avantajlar sunabileceği gösterilmiş. Burada önemli olan bitkisel kaynaklı bir ilaç olan kolşisinin, diğer antiinflamatuvar ilaçların aksine bağışıklık sistemini baskılamaması… Kolşisin, akut solunum yetmezliği sendromunun patofizyolojisinde önemli rolü olan NLRP3 inflazom inhibitörüdür. İnflamazom, inflamasyon üretme potansiyeli olan uyaranları tanıyan ve buna yanıt olarak proinflamatuar sitokinlerin üretimi ve salgılanmasından sorumlu bir süreci yöneten protein kompleksidir. Kolşisin NLRP3 inflamazomlarını inhibe ederek iltihaplanma aktivasyonunu kesintiye uğratır.

Gut hastalığında kullanılan kolşisin ilacı Covid-19 tedavi sürecini kısaltıyor mu
Peki kolşisin gut tedavisinden başka hangi hastalıklarda kullanılıyor?
Ailesel Akdeniz ateşi (FMF), Behçet hastalığı, akut kalp kası enfeksiyonu ve kalp zarı iltihaplanması gibi durumlarda kullanılıyor. Hem ucuz hem de kolay uygulanabilen bir ilaç ve genellikle iyi tolere edildiği için tercih ediliyor. 

İlacın yan etkileri neler?

Mide bulantısı, kusma, ishal, karın ağrısı gibi gastrointestinal yan etkiler, B12 vitamininin emiliminin azalması, rabdomiyoliz, (iskelet kasının yıkımı), his kaybı, sarılık, geçici saç dökülmesi gibi yan etkiler yapabilir. Renal ve hepatik disfonksiyona neden olabilir. Ciddi böbrek ve karaciğer yetmezliği olanlarda, kalp rahatsızlığı olanlarda, sindirim sistemi rahatsızlığı olanlarda kullanılmamalıdır. Kan tablosunda bozukluklara neden olabilir. Trombositopeni yaptığı için kanamaya eğilimi arttırabilir.

Çocuklarda, yaşlılarda hatta hamilelerde ilaç kullanılabilir mi?

Çocuklarda ve yaşlılarda kullanımında bir sakınca yok. Yalnız gebelerde kullanılmamalıdır. Anne sütüne geçtiği için emzirenlerde dikkatli kullanılmalıdır.

KOLŞİSİN DIŞINDA BİR İLACIN DAHA KORONAVİRÜSE İYİ GELDİĞİ AÇIKLANDI

Yeni bir araştırmaya göre, iltihaplı eklem romatizması tedavisinde kullanılan ‘tocilizumab’ ilacının, hastanede tedavi gören en ağır Covid-19 hastalarının bir kısmı için hayat kurtarıcı olabileceği açıklandı. BBC’de yer alan habere göre araştırmacılar, tocilizumab ve deksametazon'un birlikte kullanılmasının, ölüm riskini oksijen verilen koronavirüs hastalarında üçte bir oranında, solunum cihazına bağlı olanlarda ise yarı yarıya düşüreceğini söylüyor. Araştırmanın ilk sonuçlarının yakında hakemli bir tıp dergisinde yayımlanacağı belirtiliyor. İngiltere Ulusal Sağlık Sistemi (NHS) tıp direktörü Prof. Stephen Powis, bu bulguların koronavirüse karşı mücadelede yeni bir aşama olduğunu söyledi.